De eerste vermeldingen van de Hovawart reiken terug tot in 1210 waar in een Duits kasteel “Ordensritterburg” de zoon van de kasteelheer gered zou zijn door één van de “Hofawart” kasteelhonden. Niettegenstaande de verwondingen van de hond sleepte deze het kind tot bij een naburig kasteel.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat dit kind, Eike von Repkow, die later het oudste Duitse wetboek, “Der Sachsenspiegel 1274” (zie afbeelding) schreef, niets dan lovende woorden over had voor dit ras en zelfs liet vermelden dat er een retributie zou betaald worden mocht de hond gestolen of gedood worden.
In 1473 vinden we de Hovawart terug in de lijst van vijf nobelste rassen, waarin hij ondermeer bekend staat als : “een ideale speurhond om allerlei misdadigers te achtervolgen”.
Na de middeleeuwse periode wordt het ras langzaam verdreven door de nieuwere rassen zoals onder andere de “Duitse Herder” welke deHovawart zal vervangen als waak- en werkhond. Tegen het begin van de 20ste eeuw was de Hovawart zo goed als verdwenen.
Een groep enthousiastelingen, waaronder Kurt Friedrich Konig (zie foto), besloten een poging te doen dit ras te redden. Zij bezochten alle boerderijen in het Zwarte Woud op zoek naar overgebleven Hovawarts. Dankzij een zorgvuldig opgezet fokprogramma, waarbij voornamelijk gebruik werd gemaakt van een kruising tussen de gevonden honden en de Hongaarse Kuvasz, de Newfoundlander, de Duitse Herder, de Leonberger, de Bernse Mountain Dogs en een Afrikaanse wilde hond, … werd in 1922 het eerste nest officiëel ingeschreven in het Duitse fokregister.
Door op de ingeslagen weg enthousiast verder te werken erkende in 1937 de Duitse Kennel Club officiëel de Hovawart als ras.
Al deze inspanningen werden bijna teniet gedaan door het uitbreken van de tweede wereldoorlog en de inzet van de meeste Hovawarts als oorlogshond, dit mede te “danken” aan hun capaciteiten als werkhond. Zo bleven er in 1945 slechts enkele Hovawarts meer over.
Door de grote interesse in het ras en de inzet van Otto Schramm werd in 1947 de “Rassezuchtverein für Hovawart-Hunde Coburg” gesticht. Door de inzet van deze club erkende de Duitse Kennel Club in 1964 de Hovawart als zevende ras op de lijst van “werk”honden. Hierdoor nam ook de fokkerij in andere landen van Europa (en eigenlijk over heel de wereld) een start.
In 1984 werd dan de “Internationale Hovawart Federatie” (IHF) gesticht. Hier worden duidelijk afspraken en regels gemaakt omtrent de fok van Hovawarts. Het IHF vertegenwoordigt heden ten dage zo’n 13 landen teneinde de fok van Hovawarts te promoten en de kwaliteit van het ras te behouden en te verbeteren.